Bạch quả

Bạch quả

Tên khoa học: Ginkgo biloba L.

Họ khoa học: Bạch quả (Ginkgoaceae).

Tên gọi khác: Ngân hạnh, Công tôn thụ, Áp cước tử…

Tính vị: Ngọt, đắng, chát, tình bình, có độc.

Quy kinh: Phế, Thận và Tâm.

Giới thiệu: Bạch quả là loại cây đơn tính khác gốc, dạng cây to, cao 20 – 30m. Thân phân thành nhiều cành dài, mọc vòng, trên cành sẽ có những cành nhánh ngắn mang lá có cuống. Lá so le nhau, tụ lại ở một mấu. Phiến lá có hình quạt, gốc lá thuôn nhọn. Trên mép lá tròn, nhẵn và lõm ở giữa, chia phiến lá thành 2 thùy. Gân lá hình quạt, xát nhau, phân nhánh theo hướng rẽ đôi. Phiến lá ngắn hơn cuống lá.  Có khi cây thường chỉ có toàn hoa đực hoặc toàn hoa cái. Hoa cái sẽ thụ phấn từ hóa đực để kết quả. Quả hạch có hình trứng với kích thước bằng quả mận. Thịt quả màu vàng, có mùi bơ khét.

Mô tả dược liệu: hạt hình trứng, chắc, vỏ cứng, một đầu hơi nhọn, dài 1,5 – 2,5 cm, rộng 1 – 2 cm, dày 1 cm. Vỏ ngoài cứng nhẵn, màu vàng nhạt hay xám nhạt, có 2-3 đường gân. Vỏ hạt có 3 lớp, lớp ngoài cứng, hai lớp trong mềm, mỏng. Hạt có một nhân hình bầu dục, một đầu có màng mỏng màu nâu nhạt, mặt ngoài nhân màu vàng hay vàng sẫm, mặt trong màu trắng có bột, giữa rỗng có một tâm nhỏ. Nhân không có mùi, vị ngọt, hơi đắng chát.

Thành phần hóa học: protein, chất béo, đường, ginkgolic axit, bilobol, ginnol, flavonoic, ginkgolide, biloblit, hydroxy kynurenic, kinurenic, parahydroxybenzoic, vanillic…

Bộ phận dùng: hạt của quả.

Cách bào chế: Loại bỏ thịt ngoài, rửa sạch, phơi khô. Khi dùng, đập giập, loại bỏ vỏ cứng lấy nhân, bóc bỏ màng ngoài, rửa sạch, nhúng vào nước sôi, sấy ở nhiệt độ thấp đến khô. Hạt được dùng sống hoặc sao vàng

Bảo quản: nơi khô ráo, thoáng mát.

Tác dụng: 

• Dược lý:

  • Tăng tuần hoàn máu não.

  • Chống oxy hóa, ngăn ngừa sự tấn công của các gốc tự do.

  • Ổn định màng cũng như ngăn cản các yếu tố kích hoạt tiểu cầu.

  • Dùng chữa chứng trí nhớ kém, thường xuyên ngủ gà ngủ gật, cáu gắt ở người già do tác dụng của vi tuần hoàn…

• YHCT:

  • Ích khí, ích phổi, tiêu đờm, sát trùng, giải rượu, cầm tiểu tiện…

Ứng dụng chữa bệnh: Hen suyễn, khí hư bạch đới ở phụ nữ, viêm đường tiết niệu, xuất tinh sớm, di tinh ở nam giới, cơ thể suy nhược…

Ứng dụng bài thuốc:

1. Bài thuốc chữa triệu chứng hen suyễn

16g bạch quả (đập vỡ), 12g khoản đông hoa, 12g bán hạ chế, 8g hoàng cầm, 8g ma hoàng, 12g vỏ rễ dâu, 12g tô tử, 8g cam thảo sống, 12g hạnh nhân.

Tất cả các vị thuốc trên cho vào ấm sắc trên lửa nhỏ với 1 thăng nước. Thu lấy nửa thăng dùng uống trong ngày khi còn nóng với liều 1 thang thuốc/ngày.

4. Bài thuốc chữa chứng mộng tinh

3 hạt bạch quả.

Đem vị thuốc đi đồ chín bằng hơi rượu rồi ăn trực tiếp. Mỗi ngày ăn 1 lần duy nhất và duy trì đều đặn từ 4 – 7 ngày.

5. Bài thuốc chữa bệnh lao phổi

Bạch quả với lượng tùy ý (nên chọn dược liệu được thu hái vào mùa thu).

Cho vị thuộc trên vào bình có nắp đậy ngâm trong dầu thảo mộc khoảng 100 ngày. Mỗi lần dùng lấy ra ăn 1 quả, tần suất 3 lần/ngày. Một liệu tình điều trị kéo dài liên tục từ 1 – 3 tháng.

6. Bài thuốc dùng cho phụ nữ bị sa tử cung, khí hư bạch đới

6g bạch quả, 1 con gà giò (làm sạch bỏ ruột), 15g liên nhục, 50g gạo tẻ.

Bạch quả và liên nhục đem tán thành bột rồi nhồi vào bụng gà và khâu lại. Đặt vào nồi rồi cho gạo và nước vào hầm trên lửa nhỏ đến khi chín nhừ. Nêm nếm gia vị cho vừa miệng rồi chia làm nhiều lần ăn trong ngày khi còn nóng. Dùng với tần suất 1 – 2 lần/tuần.

9. Bài thuốc chữa viêm họng hạt, viêm mũi dị ứng hay ung thư vùng mũi họng

 15g bạch quả (bỏ mầm hạt đi), 15g ngọc trúc, 15g bắc sa sâm, 15g hạnh nhân, 9g mạch môn đông, 60g thịt lợn nạc.

 Sa sâm, mạch môn cùng ngọc trúc đem sắc lấy nước, bỏ bã. Sau đó cho bạch quả, hạnh nhân và thịt lợn vào hầm chín rồi nêm gia vị vừa ăn. Dùng với tần suất 2 – 3 lần/tuần.

11. Bài thuốc ngăn ngừa bạc tóc

30 hạt bạch quả, 150g hà thủ ô, 100g vừng đen, 250g đậu đen.

 Các vị thuốc trên cho lên chảo nóng sao chín rồi tán thành bột mịn. Bảo quản trong lọ kín để dùng dần. Mỗi ngày dùng 30g, hòa với nước sôi nóng để ăn.

12. Bài thuốc chữa tiểu đường

15g bạch quả, 15g lá ổi non cùng với 30g râu ngô.

 Cho toàn bộ vị thuốc trên vào ấm sắc với 2 lít nước trong 15 phút. Dùng uống trong ngày với liều lượng 1 thang/ngày. Tuyệt đối không áp dụng khi đang mắc chứng táo bón.

13. Bài thuốc chữa chứng xuất tinh sớm

 12g bạch quả (bóc bỏ vỏ) cùng với 45 – 80g tàu hũ ky và 1 nắm gạo tẻ.

Các nguyên liệu trên cho vào nồi rồi thêm lượng nước vừa đủ hầm nhừ trên lửa nhỏ. Mỗi ngày ăn 1 lần thay thế cho bữa sáng.

14. Bài thuốc bát tiên hợp tam tử

15g bạch quả, 15g bạch giới tử, 15g bách hợp, 30g thục địa, 30g bạch linh, 30g sơn thù, 20g hoài sơn, 20g đan bì, 15g mạch môn, 10g trạch tả, 10g ngũ vị, 15g xuyên bối mẫu, 15g tử uyển, 15g tô tử.

Các vị thuốc trên cho hết vào ấm đổ vào 3 bát nước rồi sắc trên lửa nhỏ. Thu lấy 1 bát lắng trong rồi uống khi còn ấm. Dùng đúng 1 thang thuốc/ngày.